Σχετικά με τη δημοσίευση των αποφάσεων του ΕΔΔΑ: Α.R.E. κ Ελλάδας και G.R.J. κ Ελλάδας

25 Ιανουαρίου 2025

Την Τρίτη 07/01/2025 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) δημοσίευσε δύο αποφάσεις κατά της Ελλάδας με αντικείμενο καταγγελίες πολιτών τρίτων χωρών ότι υπέστησαν άτυπες αναγκαστικές επιστροφές (ΑΑΕ), δηλαδή επαναπροωθήσεις, από την Ελλάδα στην Τουρκία, παρά το γεγονός ότι εισήλθαν στη χώρα με σκοπό να καταθέσουν αιτήματα διεθνούς προστασίας.

Για τις υποθέσεις αυτές, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) πραγματοποίησε παρέμβαση τρίτου μέρους, κατόπιν πρόσκλησης του Δικαστηρίου του Στρασβούργου να απαντήσει στο γενικό ερώτημα αν υπήρξε συστηματική πρακτική επαναπροωθήσεων ξένων πολιτών από τις ελληνικές Αρχές προς την Τουρκία από τα εδαφικά ή θαλάσσια σύνορα, σε αναγνώριση της ανεξαρτησίας της και της αποτελεσματικής άσκησης των αρμοδιοτήτων της.

Πρόκειται για τις υποθέσεις Α.R.E. κ Ελλάδας (15783/21) και G.R.J. κ Ελλάδας (15067/21).

Στην υπόθεση Α.R.E. κ Ελλάδας (15783/21), το Δικαστήριο του Στρασβούργου, βασιζόμενο σε επίσημες εκθέσεις διεθνών οργανισμών και εθνικών θεσμών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η ΕΕΔΑ, που περιγράφουν ένα σχετικά σταθερό και ομοιόμορφο modus operandi, έκρινε ότι την περίοδο των γεγονότων που επικαλέστηκε η προσφεύγουσα υπήρχε συστηματική πρακτική επαναπροωθήσεων από τις ελληνικές Αρχές. Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι έλαβε χώρα ΑΑΕ της προσφεύγουσας, διαπίστωσε παραβίαση του Άρθρου 3 της ΕΣΔΑ και επεσήμανε ότι η προσφεύγουσα απελάθηκε ατύπως στην Τουρκία χωρίς να αξιολογηθεί ο κίνδυνος που διέτρεχε στην Τουρκία παραβιάζοντας την αρχή της μη επαναπροώθησης. Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης παραβίαση του Άρθρου 5 της ΕΣΔΑ, που αφορά το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, καθώς η προσφεύγουσα υπεβλήθη σε αυθαίρετη κράτηση χωρίς νομική αιτιολόγηση ή δυνατότητα πρόσβασης σε ένδικα μέσα, προκειμένου να αμφισβητήσει τη νομιμότητά της. Επιπλέον, το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβιάσεις του Άρθρου 13, καθώς η προσφεύγουσα δεν είχε πρόσβαση σε αποτελεσματική προσφυγή για να προστατεύσει τα δικαιώματά της.

Στην ίδια υπόθεση, το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη τις υποθέσεις ΑΑΕ που έχουν ήδη διερευνηθεί από τις αρμόδιες Αρχές και το γεγονός ότι η μήνυση της προσφεύγουσας αρχειοθετήθηκε χωρίς αποτελεσματική διερεύνηση, διαπίστωσε ότι τα εσωτερικά ένδικα μέσα που ισχυρίστηκε η Ελληνική Κυβέρνηση ότι ήταν στη διάθεση της προσφεύγουσας, δεν ήταν αποτελεσματικά σε ό,τι αφορά καταγγελίες για «επαναπροωθήσεις» ή για άλλες παραβιάσεις που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια «επαναπροωθήσεων».

Στην υπόθεση G.R.J. κ Ελλάδας (15067/21), το Δικαστήριο επανέλαβε τις διαπιστώσεις που έκανε και στην προηγούμενη υπόθεση για τις σοβαρές ενδείξεις ύπαρξης συστηματικών επαναπροωθήσεων στα ελληνικά σύνορα. Αναγνώρισε ότι οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος εντάσσονται σε αυτό το πλαίσιο, ωστόσο, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο προσφεύγων δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι θύμα κατά την έννοια του άρθρου 34 της Σύμβασης, επειδή δεν παρουσίασε πειστικά στοιχεία για την παρουσία του στην Ελλάδα και την επαναπροώθησή του προς την Τουρκία από το νησί της Σάμου στις ημερομηνίες που ισχυρίζεται.

Υπενθυμίζεται ότι η ΕΕΔΑ έχει επανειλημμένα απευθύνει σχετικές συστάσεις, καλώντας, μεταξύ άλλων, τις αρμόδιες Αρχές να διασφαλίσουν ότι όλα τα όργανα της Ελληνικής Πολιτείας τηρούν απαρέγκλιτα την αρχή της μη επαναπροώθησης και την Ελληνική Δικαιοσύνη να διερευνήσει αποτελεσματικά τις σχετικές καταγγελίες.

Λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, υπογραμμίζει ότι οι πολλαπλώς επαναλαμβανόμενες συστάσεις της προς τα αρμόδια όργανα της ελληνικής πολιτείας είναι κατεξοχήν επίκαιρες

Η παγιοποίηση των χαρακτηριστικών του φαινομένου των ΑΑΕ και η επαναλαμβανόμενη μεθοδολογία αυτών (modus operandi) έχουν ήδη καταγραφεί και αναδειχθεί μέσω των Ετήσιων Εκθέσεων 2022 και 2023 του Μηχανισμού Καταγραφής Περιστατικών Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών, που λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2022 υπό την αιγίδα της ΕΕΔΑ.